Sambahsa-mundialect Wiki

Franceois (Français = approximative SPT [fra~sÄ]) est un Romanc bahsa ios Hindeuropay familia. Id descendt ex id vulgar Latin ios Roman Imperium, kam vasya Romanc bahsas. Franceois evolvit ex id Latin baht in Gallia, ed meis besonters in Nord Gallia. Ids prokwsta gendels sont alter langues d’oïl – linguas historic-ye bahn in Nord France ed Sud Belgia, supplantit-ya plaut-ye Franceois (« Francien »). Franceois buit yaschi influencen ab id (Germanic) Frankisch bahsa im Pos-Roman Frank invasors. Nundiens, due id prever Franceois colonial empire, sonti mult Franceois-basen creole bahsas, notablest-ye Haytian Creole. Un Franceois-bahnd anghen maght bihe kalen un Francophone.

Franceois est official bahsa in 29 lands unte multiple continents, pleista sonti members ios International Organisation ios Francophonia, ios communitat om 84 lands qua smyehrnt id official neud au id talim os Franceois. Franceois est yaschi oino iom six official bahsas iom Uniet Nations. Est bahn ka materbahsa (in decrehscend numer bahtorn) in France, Canada (besonters ia provinces Quebec, Ontario, Nov Brunswick tem quem alya Francophone regions), Belgia (Wallonia ed id region ios nagorios Bruxelles), West Schweiz (besonters ia cantons oiskeipend id Romandia region), Luxembourg, parts iom Uniet Stats (ia Stats Louisiana, Maine, New Hampshire ed Vermont), Monaco, id Val d’Aosta region os Italia, ed divers koims alyer.

In 2015, takriban 40 % ios francophone population (pati secundar ed partial bahtors) gwivit in Europe, 36 % in Subsahrawi Africa ed in id Indian Ocean, 15 % in Nord Africa ed Mediorient, 8 % in America, ed 1 % in Asia ed Oceania. Franceois est id dwot bahtst materbahsa in id Europay Union. Bayna i Europays qui hant alyo materbahsa, takriban oin penkdel ghehdt bahe franceois ka second lingua. Franceois est id dwoto docenst bahsa in id Europay Union. Vasya EU institutions neude Franceois ka orbatsbahsa con Englisch ed Deutsch ; in certain institutions, Franceois est id saul orbatsbahsa (mathalan, in id Curt os Justice ios Europay Union). Franceois est yaschi tienxia 18t plautst materbahsa, penkt bahtst in total numer bahtorn, ed dwot au trito oistudyenst (circa 120 millions eucern in 2017). Ka resultat iom Franceois ed Belgios colonialismen ab id XVIt secule, Franceois buit introducen do nov territoria in America, Africa ed Asia. Pleisti secundar bahtors weike in Francophone Africa, besonters Gabon, Algeria, Marok, Tunisia, Mauritius, Senegal ed Côte d’Ivoire.

Est vohrt od Franceois hat takriban 76 millions materbahtorn, circa 235 millions em cadadien fassih bahtors, ed alya 77-10 millions em secundar bahtors samt variable nivells, besonters in Africa.

Franceois hat un long historia ka un international bahsa om literature ed scientific standards ed est un prest au second lingua maungen international organisations pati ia Uniet Nations, id Europay Union, id NATO, id Muntorganisation, id International Olympic Comitee ed id International Comitee ios Rudh Cruce.  

Sacramenta Argentariae (pars longa)


Id prest gnohn texte redagen in proto-franceois sont ia Strasbourg Oits. Unte id deilen (842) ios imperium os Ludvic iom Zakir inter eys sons, Ludvic is Deutscho swehrt id oit in "romanco" kay bihe preten ab ia trupps os sien brater Karl iom Kalv. Id inkapem : Pro deo amur & pro christian poblo & nostro commun salvament; in moderne Franceois : Pour l'amour de Dieu et pour le peuple chrétien et notre salut commun.

Awo Franceois[]

Franceois gwehmt ois id popular (baht) latin importet do Gallia ab id Roman krig. Niebghi id savant latin (tod iom alims) antslehnct un popular latin quod sub id influence iom germanic invasions evolvti stets meis ud id orforme. Ia Strasbourg Oits, dikstexte redagen in 842, skeipe id presto scriben trace tos romanc bahsa quod bihsiet Awo Franceoiso.

Ia presta traces os literature in romanc bahsa sont un fragment os religieus poesis, id Séquence de Sainte Eulalie (circum 880). Id profan literature in « vulgar bahsa » (witerom Latin, savant lingua) gnaht bad ye id fin ios Xit secule, med ia gestas in Nord France. Id werdo roman kyeust id franceois bahsa pre kyeusus un literar jor : iaghi prest romans sonti meg leur tarjems (ex latin do franceois) om antique narns.

Awo Franceoiso reducti ia six latin declinations do dwo falls, id subject fall ed id regime fall. Id evolution ex awo do medyo franceois leitti do id sense uns disparition tom falls (circum 1400), uns fixation uns werdenaurdhen in id jumla (subject – verb – complement)


Capture d'écran 2023-06-29 220226

In un classe os Kinshasa, id nagor ios Democratic Respublic ios Congo. Bad pon September 2019 est id primar talim gratis in tod land, samt maung difficultats. Quodkwe bih to, tod land est ja we sal-est id Stat samt tienxia hogst numer em real francophones bayna sien 111 millions weikern (sekwent sem vehrtens, lyt meis quem id dwidel idsen habitants sagvent franceois). Samt meis quem 16 millions weikern ed un hoger percentage, Kinshasa esti sigwra tienxia miersto francophone agglomeration. Franceois est id official bahsa tos Respublic, bahsa quod buit introduct ab id colonial administration os Léopold II, Roy im Belgs, nieb-yod sont quar recognihn nationala linguas : Kikongo (west), Lingala (nordwest), Tshiluba (centre) ed Swahili (eust).

Id literaro prestige[]

Id franceois bahsa brunct un indenegable prestige ka literar lingua, ed ids heritage ka yana os artistic ed intellectual wekwos est profund-ye ankert in historia. Pon secules, France hat esen hem uns riche literarios tradition quod hat influencen id hol mund. To esti schahiden ab id fact od id mierst numer om literature Nobelprisa buir algven ab franceois scriptors. Tod skaun success illustret id imkan ios franceois bahsa de corposdehe dayis, emotions ed reflexions ye un profund ed poetic weidos, captivend it leisers unte generations. Ex Marcel Proust do Albert Camus, ex Simone de Beauvoir do Patrick Modiano, i franceoisi scriptors hant dight na-inspirant wehrgs, quo weitwoddt id vitalitat ed id opnos ios francophone literature.

Itak, plur ne-materbahtors os franceois hant scriben in franceois, mathalan :

- Marco Polo (1254-1324) : So Venezian est maschour ob scribus id « Devisement du Monde » (wa « Daumsenbuk »). Tod wehrg descript eys safers do Asia ed est ayn oino iom prest wehrgs os voyage literature in franceois.

- Samuel Beckett (1906-1989) : Gnahn in Erin, est ayn oin im meist important scriptors ios XXt secule. Is biscripsit in Englisch dind uperlit do Franceois ; isswo tarj do Englisch sieno maschourst piece « En Attendant Godot » is hiebit preter oiscriben in Franceois.

- Milan Kundera (1929-2023) : os chekh origin, is est uno maschour romanurg ed essaiyiste. Pos emigrevs do France, is viscripsit in Franceois. Est ayn oin im megst muassir scriptors.

- Nancy Huston : Anglophone ed gnaht in 1953 in id Canadian province Alberta, ia emigrit do France ed script khaliban in Franceois. Est autrice multen romans, bayna-ya « Lignes de Faille » ed « L’empreinte de l’ange ». Ays orbat exploret themes kam identitat, memoria ed multiculturalisme.

- Shan Sa : Ia gnahsit in 1972 in China bet script in franceois. Ia ielgv id Prix Goncourt du premier roman in 1997 pro « Porte de la Paix Céleste ». Ays romans, kam « La joueuse de go » ed « Impératrice » dahnt un fascinanto dyehrcmen om chinese culture ed historia.

- Kamel Daoud (gnaht in 1970) : Est un algerian journaliste ed scriptor qui redact in franceois. Eys romano « Meursault, contre-enquête » hat dact megil success ed buit lauden ab international critique. Daoud exploret ia consequences os « Is Gospoti » os Albert Camus, dahnd-ye un voc ei brater ios aunnam Arab nict ab Meursault in id roman os Camus.